OY HAKKI
Oy hakkı , bir kişinin seçilmesi , bir metnin kabul edilmesi veya reddedilmesi konusunda açıklanan irade beyanı olarak tanımlanabilir . Oy hakkı demokrasinin en temel özelliği olmakla birlikte , siyasi organların seçimle belirlenmesidir .
Seçimler irademizi belirtmemize olanak tanır ; seçim için oy hakkı gereklidir . Oy hakkı olmadan seçim olmasının hiç bir anlam ve önemi yoktur .
Oy Hakkının Şartları
Oy hakkının olumlu ve olumsuz olmak üzere 2 şekilde incelenebilecek şartları vardır . Oy hakkının; Olumlu şartları dediğimizde bunlar vatandaşlık ( oy hakkı vatandaşlara tanınmıştır ) , yaş ( oy hakkına sahip olabilmek için belirli bir yaşta olabilmek gerekir ) ve seçim listesinde yazılı olmak oy hakkının olumlu şartlarındandır . Olumsuz şartlar olarak ise ehliyetsizlik , liyakatsizlik ( bazı durumlarda bulunanlara oy hakkının verilmemesi ) gösterilebilir .
Oy Hakkının Temel İlkeleri
1-) Genel Oy İlkesi : Herkesin oy kullanabilmesini ifade eder . Oy hakkına sahip olabilmek için oy hakkının şartlarını taşımak gerekir . Karşıtı kısıtlı oydur . Herkesin değil bazı kişilerin oy kullanmasıdır . Vergiye , cinsiyete , servete bağlı olarak kısıtlı kişilerin oy kullanmasıdır .
2-) Eşit Oy İlkesi : Tüm seçmenlerin 1 oy hakkına sahip olmasını ifade eder. Karşıtı çoğul oydur . Yani bir kişinin birden fazla oy kullanmasıdır . Örneğin bazı ülkelerde üniversite öğrencileri hem okuduğu ilde hemde gelmiş olduğu ilde oy kullanabilmektedir .
3-) Bireysel Oy İlkesi : Bir takım grupların , meslek kuruluşlarının değil , kişilerin oy hakkına sahip olmasını ifade eder . Seçmen , grup veya meslek üyesi olarak değil , vatandaş olduğu için bu hakka sahiptir . Karşıtı mesleki oy ( her meslek örgütü kendisine temsilci seçiyor ) ve sosyal oydur .
4-) Kişisel Oy İlkesi : Oy vermeye sahip kişilerin bizzat sandık başına gidip oy kullanmasıdır . Karşıtı vekalet oydur . Başkasının , başka bir kişi adına oy kullanmasını ifade eder .
5-) Gizli Oy İlkesi : Seçmenin kendisi dışında hiçbir kimse onun ne yönde oy kullandığını bilmemesidir .Karşıtı aleni oydur . Yani açık oy . Seçmen dışında başka kişilerde , seçmenin hangi yönde oy kullandığını görür , bilir .
6-) Doğrudan Oy İlkesi ( doğrudan ) : Temsilci ve seçmen arasına kimse girmeden seçmenlerin doğrudan temsilcilerini seçmesidir yani seçmen direk kendisi temsilcisini seçiyor . Karşıtı iki dereceli ( dolaylı ) oy ilkesidir .Seçmenler iki derecelidir. Seçmenler 1. ve 2. seçmenler olarak ayrılır . 1. seçmenler 2. seçmenleri seçer , 2. seçmenlerde temsilcileri seçer . ABD başkanlık seçimi böyledir .
7-) Mecburi Oy İlkesi : Mecburi oy ilkesinde seçmenler oy kullanmak zorundadır , oy kullanıp kullanmama konusunda keyfilik yoktur . Bu ilke milli egemenlik anlayışına dayanır . Karşıtı ihtiyari oy ilkesidir . İsteyen oy kullanır , isteyen oy kullanmaz anlamına gelir .
8-) Serbest oy ve Seçimlerin Serbestliği İlkesi : Vatandaşların hiç bir baskı , zorlama , tehdit altında olmadan özgür iradesiyle kendi temsilcisini belirleme ; oy hakkını kullanma anlamına gelir . Bu yüzden seçim günü propaganda yasaktır .
9-) Açık Sayım ve Döküm İlkesi : Sayım ve döküm işlemlerinin aleni ( açık ) bir biçimde yapılmasıdır .Seçimlerin güvenilirliğini , dürüstlüğünü ortaya koyar . Ülkemizde ilk defa 1950'de uygulanmıştır .
10-) Seçim Uyuşmazlıklarının Yargısal Çözümü : Seçimlerde ; aday ,oy verme , sayım ve döküm , sonuçların açıklanması gibi durumlarda uyuşmazlık meydana gelebilir . Bu uyuşmazlıkları çözmek adına yargısal çözüm yolu olmalıdır , bağımsız yargı organlarınca uyuşmazlık çözülmelidir .
Türkiye'de ; Anaya madde 67 , oy hakkının ilkelerini belirtmektedir . Yukarıda belirtmiş olduğumuz 10 oy hakkı ilkelerinden 8'i Anayasamızda yer alırken kişisel ve bireysel oy ilkeleri madde 67 ' de belirtilmemiştir . Diğer oy ilkelerinden bu iki ilkenin anlamı karşılanmaktadır .
Kaynak: http://www.hukukbilgim.com/2015/09/oy-hakki-ve-ilkeleri.html
